Liệt dây thần kinh số 7 (hay còn gọi là liệt mặt ngoại biên) là tình trạng tổn thương dây thần kinh mặt, gây yếu hoặc liệt cơ một bên mặt. Người bệnh thường gặp khó khăn khi biểu cảm, ăn uống, nói chuyện và thực hiện các hoạt động sinh hoạt thường ngày. Việc nhận biết sớm triệu chứng và áp dụng phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp phục hồi hiệu quả và hạn chế biến chứng.
Liệt dây thần kinh số 7 là gì?
Liệt dây thần kinh số 7 xảy ra khi dây thần kinh mặt (dây thần kinh số 7) bị tổn thương, dẫn đến mất khả năng kiểm soát các cơ mặt ở một bên. Dây thần kinh này điều khiển các cơ liên quan đến biểu cảm khuôn mặt, tiết nước bọt, nước mắt và cảm giác vị giác ở hai phần ba trước của lưỡi. Khi dây thần kinh bị viêm, chèn ép hoặc tổn thương, các chức năng này bị gián đoạn.
Đặc điểm chính của liệt dây thần kinh số 7: Bệnh thường chỉ ảnh hưởng đến một bên mặt, khiến khuôn mặt mất cân đối. Ví dụ, khi cười, một bên miệng không thể nhếch lên, hoặc mắt ở bên bị liệt không nhắm được hoàn toàn, dẫn đến hiện tượng “mắt cá chết”. Tình trạng này có thể nhẹ, chỉ gây yếu cơ, hoặc nặng, dẫn đến liệt hoàn toàn.
Tầm quan trọng của việc nhận biết sớm: Phát hiện sớm liệt dây thần kinh số 7 giúp tăng cơ hội phục hồi hoàn toàn. Nếu không được điều trị kịp thời, một số trường hợp có thể để lại di chứng lâu dài, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
Nguyên nhân gây liệt dây thần kinh số 7
Một số nguyên nhân phổ biến thường gặp ở người liệt dây thần kịnh số 7:
- Nhiễm virus: Virus herpes simplex (HSV) hoặc virus varicella-zoster (gây bệnh thủy đậu và zona) thường liên quan đến liệt mặt, đặc biệt là trong trường hợp liệt Bell – dạng liệt dây thần kinh số 7 không rõ nguyên nhân. Virus có thể gây viêm dây thần kinh, làm gián đoạn tín hiệu từ não đến cơ mặt.
- Chấn thương hoặc phẫu thuật: Các chấn thương vùng đầu, mặt hoặc phẫu thuật gần khu vực dây thần kinh mặt (như phẫu thuật tuyến mang tai) có thể làm tổn thương dây thần kinh số 7, dẫn đến liệt mặt.
- Bệnh lý nền: Các bệnh như tiểu đường, đột quỵ, hoặc khối u chèn ép dây thần kinh cũng có thể là nguyên nhân. Ngoài ra, nhiễm trùng tai giữa hoặc viêm màng não cũng góp phần gây ra tình trạng này.
- Yếu tố môi trường và căng thẳng: Một số yếu tố môi trường và tâm lý cũng được cho là có liên quan đến việc khởi phát liệt dây thần kinh số 7, đặc biệt là trong các trường hợp không rõ nguyên nhân.
Hiểu rõ nguyên nhân gây liệt dây thần kinh số 7 là bước đầu tiên để xác định phương pháp điều trị phù hợp và ngăn ngừa tái phát.
Cách chẩn đoán liệt dây thần kinh số 7
Khám lâm sàng: Bác sĩ kiểm tra khả năng vận động của các cơ mặt bằng cách yêu cầu bệnh nhân thực hiện các động tác như nhăn trán, nháy mắt, cười hoặc thổi má. Sự mất cân đối trong các động tác này là dấu hiệu rõ ràng của liệt mặt.
Xét nghiệm hình ảnh: Trong một số trường hợp, chụp MRI hoặc CT được sử dụng để loại trừ các nguyên nhân nghiêm trọng như khối u hoặc đột quỵ. Các xét nghiệm này giúp xác định xem dây thần kinh số 7 có bị chèn ép hay không.
Điện cơ (EMG): Phương pháp này đo hoạt động điện của cơ mặt, giúp đánh giá mức độ tổn thương của dây thần kinh và tiên lượng phục hồi.
Triệu chứng của liệt dây thần kinh số 7
Một số triệu chứng của liệt dây thần kinh số 7 thường gặp:
Mất cân đối khuôn mặt
Triệu chứng dễ nhận biết nhất là sự mất cân đối rõ rệt ở khuôn mặt. Một bên mặt có thể bị xệ xuống, khiến người bệnh không thể thực hiện các biểu cảm cơ bản như nháy mắt, nhăn trán, cười, hoặc thổi má. Gương mặt trở nên đơ cứng, thiếu linh hoạt, gây khó khăn trong việc thể hiện cảm xúc và ảnh hưởng đến sự tự tin khi giao tiếp.
Khó nhắm mắt và khô mắt
Do liệt cơ vòng mi – cơ chịu trách nhiệm đóng mở mí mắt – người bệnh khó nhắm kín mắt ở bên bị ảnh hưởng. Tình trạng này dẫn đến khô mắt, cảm giác cộm, đỏ mắt và nếu không được bảo vệ đúng cách (như nhỏ nước mắt nhân tạo hoặc che mắt khi ngủ), có thể dẫn đến tổn thương giác mạc, thậm chí loét giác mạc nguy hiểm.
Đau hoặc tê bì vùng mặt
Một số người bệnh có cảm giác đau âm ỉ hoặc tê râm ran, thường xuất hiện ở quanh tai, vùng hàm dưới hoặc má. Cảm giác này có thể xảy ra trước khi liệt mặt rõ ràng hoặc đi kèm trong quá trình phát triển triệu chứng, gây khó chịu và lo lắng cho người bệnh.
Khó khăn trong ăn uống và nói chuyện
Liệt các cơ quanh miệng làm ảnh hưởng đến khả năng nhai, mím môi, phát âm, dẫn đến chảy nước dãi, nói ngọng hoặc khó phát âm rõ. Người bệnh cũng có thể gặp khó khăn trong việc giữ thức ăn trong miệng, đặc biệt là khi nhai bên bị liệt.
Việc nhận biết các triệu chứng này sớm và đến gặp bác sĩ chuyên khoa thần kinh hoặc tai mũi họng là rất quan trọng để tránh biến chứng.
Phương pháp điều trị liệt dây thần kinh số 7
Việc điều trị liệt dây thần kinh số 7 sẽ tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và mức độ nghiêm trọng của tình trạng liệt.
- Thuốc điều trị: Corticosteroid như prednisone thường được sử dụng để giảm viêm dây thần kinh, đặc biệt trong trường hợp liệt Bell. Thuốc kháng virus có thể được kê nếu nghi ngờ liên quan đến virus. Ngoài ra, thuốc nhỏ mắt hoặc băng che mắt được dùng để bảo vệ mắt khỏi khô và tổn thương.
- Vật lý trị liệu: Các bài tập phục hồi chức năng cơ mặt, massage hoặc kích thích điện giúp cải thiện sức mạnh cơ và ngăn ngừa co cứng. Bệnh nhân cần thực hiện đều đặn dưới sự hướng dẫn của chuyên viên vật lý trị liệu.
- Phẫu thuật: Trong trường hợp dây thần kinh số 7 bị chèn ép bởi khối u hoặc tổn thương nghiêm trọng, phẫu thuật giải ép có thể được cân nhắc. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ áp dụng khi các biện pháp bảo tồn không hiệu quả.
- Chăm sóc tại nhà: Giữ ấm vùng mặt, tránh gió lạnh và duy trì vệ sinh mắt là những biện pháp hỗ trợ quan trọng. Người bệnh cũng nên ăn thực phẩm mềm, dễ nhai để giảm áp lực lên cơ mặt.
Kiên trì điều trị và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ sẽ giúp tăng khả năng phục hồi hoàn toàn sau liệt dây thần kinh số 7.
Phòng ngừa và phục hồi sau liệt dây thần kinh số 7
Bạn có thể áp dụng một số biện pháp sau để giúp phòng ngừa liệt dây thần kinh số 7 hoặc hỗ trợ quá trình phục hồi diễn ra hiệu quả hơn.
Tăng cường sức khỏe tổng thể: Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, kiểm soát các bệnh lý nền như tiểu đường hoặc cao huyết áp, và tập thể dục đều đặn giúp tăng cường hệ miễn dịch, giảm nguy cơ nhiễm virus gây liệt mặt.
Tránh các yếu tố kích thích: Hạn chế tiếp xúc với gió lạnh hoặc môi trường có nhiệt độ thay đổi đột ngột. Đeo khăn quàng cổ hoặc khẩu trang khi ra ngoài trong thời tiết lạnh có thể bảo vệ vùng mặt.
Theo dõi và tái khám định kỳ: Sau khi điều trị, người bệnh nên tái khám để đánh giá mức độ phục hồi và phát hiện sớm các dấu hiệu tái phát. Việc này đặc biệt quan trọng với những người có tiền sử bệnh lý thần kinh.
Kết luận
Liệt dây thần kinh số 7 không chỉ làm mất cân đối khuôn mặt mà còn gây nhiều bất tiện trong ăn uống, giao tiếp và sinh hoạt hằng ngày. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng phương pháp dưới sự hướng dẫn của bác sĩ Phùng Mạnh Cường – chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực thần kinh, người bệnh hoàn toàn có thể phục hồi chức năng khuôn mặt. Việc chủ động thăm khám khi có dấu hiệu tê yếu, méo miệng hay khó nhắm mắt là rất quan trọng. Nếu bạn cần được tư vấn, hãy liên hệ ngay 0901 808 380 để được hỗ trợ kịp thời.